Endüstriyel, tarımsal kısaca tüm ürünlerin belli bir düzlem üzerinde istiflenerek stoklanması, yüklenmesi, taşınması ve boşaltılmasında kolaylık, emniyet ve ekonomik tasarruflar sağlayan basit araçlardır. Paletler genellikle keresteden üretilir. Bazı özel durumlarda özellikle hijyenik amaçlar için plastik ya da paslanmaz çelik paletler üretilir. Ancak yaygın olarak kullanılan paletlerin ham maddesi ahşaptır. Palet ahşapla özdeşleşmiştir. Paletler ürünleri; ıslaklık ve nem gibi tabandan gelen etkilerden, ezilme, sarsılma, düşürme gibi nakliyeden kaynaklanan zararlı etkilerden koruyarak büyük çaplı ürünlerin mekanik olarak yer değiştirmelerini mümkün kılar.
Genel kullanım paletleri kadronlu ya da takozlu çift ya da tek yüzlü olmak üzere ana özelliklere sahiptir. Kadronlu paletlerde kaldırma yalnızca iki yandan yapılır. Paletin takozlu olması ise, onun dört yandan kaldırıldığını ifade eder. Paletin tek ya da çift yüzlü olması, sağlamlıkla ilgili bir konudur. Çift yüzlü paletler, daha çok ağır olan malların stoklanması ve yüklenmesinde kullanılır. Paletlerin bir de ikincil özellikleri vardır. Bunlar; aralıkla ya da kapalı yüz, normal ya da çıkıntılı yüz olarak ifade edilir. İkincil özelliklerden ilki, stoklamada ve yüklemede paletin üst üste konan mallar arasında kullanılıp kullanılmayacağını ifade eder. Yüzlerin aralıklı ya da tümüyle kapalı olması ise; palet üstünde stoklanacak ya da taşınacak malın büyüklüğüyle bağlantılıdır. Küçük boyutlu paketler için tümüyle kapalı ya da sık aralıklı paletler, büyük boyutlu paketler için ise; seyrek üstlü paletler kullanılır.
Özel kullanım amaçlan için paletler, özel talepler doğrultusunda sipariş özelliklerine uygun olarak da üretilir.
Hem ulusal hem de uluslararası alanda paletleri belirlemek için birçok standartlar mevcut. Özellikle dış satımda alıcı ülke tarafından kabul edilen standart boyutların bilinmesi çok önemlidir. Standart boyutların belirlenmiş olması bütün alet ve donanımların, ambarların, depoların, rafların bu boyutları alacak şekilde yapılmış olması demektir. Standart dışı paletler ekstra işçilik ve maliyettir.
Belli başlı standart palet boyutları ve onların ülkelere göre dağılımı aşağıda belirtilmiştir:
1.200 x 1.000 mm. : Bu palet boyutu çoğunlukla İngiltere, Hollanda, Belçika, Finlandiya, ABD ile Kanada'nın bazı yörelerinde kullanılır.
1.200 x 800 mm. : Europalet olarak adlandırılan.bu palet İsveç, Danimarka, Norveç gibi İskandinav ve birçok Avrupa ülkesinde kullanılır.
1.140 x 1.140 mm. : Genel amaçlı taşıma kaplarına göre ISO (Uluslararası Standartlar Organizasyonu) tarafından belirlenmiş olup Japonya, Uzak Doğu ve Avustralya' da yaygındır.
1.219 x 1.016 mm. : Bu boyut paletler yaygın olarak ABD ve Kanada'da kullanılır ve 48 x 40 inç palet olarak tanımlanır. Bu palet için tasarlanan araç ve gereçlerle 1.200 x 1.000 mm. paletler de kullanılabilir.
Genel olarak paletlerin boyut toleransı + 0/-6 mm.'dir. Ancak paletler, genel özellikleri içinde sekiz ana başlık içinde toplanabilir. Bunlar:
- İki yönden takozlu, tek tabanlı palet.
- İki yönden takozlu, çift tabanlı palet.
- Dört yönden takozlu, destekli alt tabanlı parsiyel palet.
- Dört yönden takozlu, parsiyel palet.
- Dört yönden takozlu palet.
- Dört yönden takozlu bütün tabanlı palet.
- Dört yönden takozlu, bütün tabanlı ve takviyeli alt tablalı palet.
- İki yönden girişli ve altlı üstlü kullanılabilen çift yüzlü palet.
Hava yoluyla yapılacak taşımalarda palet boyutu taşımayı yapacak hava yolundan öğrenilmesinde büyük yarar vardır.
Paletler, üretiminde kullanılan girdi malzemeye göre de farklılık gösterir. Bunlar; kavak, çam, kayın gibi tahtalardan yapılan paletlerle kontrplak kullanılarak yapılan paletlerin sağlamlıkları değişiktir. Ağacın işlenmesindeki kolaylık, çarpma dayanımı, şişme direnci, çivi tutma yeteneği, kokusu, yoğunluğu, çürümeye karşı dayanıklılığı, ağırlığı, üstündeki ürünlerle biyolojik ya da kimyasal etkileşimi gibi özellikler rol oynar. Ağacın nemi de paletler için önemli bir teknik özelliktir. Çünkü kurumuş tahtanın lifleri sıkıştığından statik basınca direnci artar, dinamik basınca dayanıklılığı azalır. Paletlerin defalarca bozulmadan kullanımını sağlamak için düz çivi yerine, profilli çivi kullanılmasında büyük yarar vardır. Düz çivi kullanılan paletlerle kadron ya da takoz bağlantıları dışındaki bağlantılar için çivinin alttan çengel şekline getirilmesi ve böylece sağlamlığının arttırılması olasıdır. Özellikle takozlu paletlerde takoz bağlantılarının özel olarak üretilmiş vidalı çivilerle yapılması, sağlamlığı ve uzun süreli kullanımı sağlayıcı öneli bir etkendir. Tek kullanımlık palet tasarlanırken aşağıdaki bilgilere gereksinim duyulur:
Palet üzerine yerleştirilecek yükün ağırlığı ve tipi. Palet üzerindeki paket sayısının paletin dayanıklılığına büyük etkisi vardır. Örneğin; düz tabanlı oluklu mukavva kutular daha az bir palet dayanıklılığı gerektirirken granül doldurulmuş torbalar, ağırlığı daha da az olsa, paletin daha sağlam ve dayanıklı olmasını zorunlu kılar. Variller, noktasal yükler ya da ayaklı döküm parçalar, ağırlığı belli bir küçük bölgeye yoğunlaştıracağından paletin daha sağlam ve dayanıklı olması gerekir.
Üreticiden kullanıcıya kadar olan yolda taşıma yöntem ve araçlar çok önemlidir. Örneğin; demir yolu ile yapılan taşımada yükü etkileyen stres, denizyolu , kara yoluyla yapılacak taşımadan çok daha farklıdır. Dağıtımın belli başlı bölümünde ise; genellikle kara yolu kullanıldığından yol
durum ve koşullarının büyük etkisi vardır.
Taşıma sırasında depolama ve dolaşım bilgileri de çok önemlidir, Genellikle dış satım malları son kullanıcıya ulaşıncaya kadar birden fazla yüklenir, boşaltılır ve yüklemeler arasında bir yerde depolanırlar. Paletli yükler mekanik olarak yüklenip boşaltılsa da her defasında bir takım
streslere tabi olurlar. Bundan dolayı, depolama koşuları da bilinmelidir. Özellikle gereğinden fazla açık havada depolanacak ise, paletin kerestesi ıslanıp yumuşar ve şekli bozulur. Paletin sağlamlığı da sona erer.
Ulaşılan ülkenin koşulları ve gereksinimleri bilinmelidir. Örneğin bazı ülkelerde palet yüksekliğine sınırlama getirilmiş ya da bazı cins kerestenin kullanılması yasaklanmıştır. O ülke tarafından kabul edilen palet boyutu da büyük önem taşır.
Yukarıdaki bilgiler tamamlanarak her türlü ayrıntılı hesaplar yapılarak tasarlanan palet hedefine tek parça olarak varır.
Avrupa'da ambalajın çevre ilişkisi içinde palet üretim ve uygulamalarına bir boyut getirilerek Europalet uygulamasına geçildi. Yukarıda boyutlarından bahsettiğimiz Europalet standart ve çok uzun ömürlü geri dönüşlü bir palet. Sağlam üretilen Europalet'in yalnızca ekonomik açıdan değil, çevresel açıdan da büyük katkısı mevcut. Ülkemizde de Europalet lisansıyla Demantaş firması palet üretiliyor. Bu durum ihracatçılarımıza büyük kolaylık sağlar.
Palet Sağlanmasında Belirlenmesi Gereken Temel Kriterler
- Paletin tipi ve nominal boyutu belirtilmelidir.
- Paletin üretildiği ham madde yani; kullanılan kerestenin tipi, nem oranı, keresteye uygulanan özel işlem belirtilmelidir.
- Ayrıntılı bir teknik resim (çizim) ile paletin yapısı, bileşkenlerinin boyut toleransları, çakma yönergesi ve gerekli dayanıklılığı belirtilmelidir.
- Tüm bunlara bağlı palet üretiminde uluslararası boyutta üretim yapan (Europalet lisanslı) uzman bir firmadan satın alınmalıdır.